اصطلاحات مورد استفاده در ادبیات تاب آوری

کارگروه تولید محتوای رسانه تاب آوری اجتماعی ایران

اصطلاحات مورد استفاده در ادبیات تاب آوری: تاب‌آوری، تاب‌آوری جامعه، تاب‌آوری در برابر بلایا، تاب‌آوری شهری و تاب‌آوری جامعه در برابر بلایا به روش‌های مختلفی تعریف می‌شوند که منجر به سردرگمی گشنه اند. بررسی جامع تعاریف تاب آوری جامعه در مدیریت بلایا توسط تعدادی از محققین انجام شده است (نگاه کنید به نوریس و همکاران (۲۰۰۸)، ژو و همکاران (۲۰۱۰)، مانینا (۲۰۰۶)، مایونگا (۲۰۰۷)، و چاندرا و همکاران. (۲۰۱۰)

برای تدوین تعاریف مختلف تاب آوری مورد استفاده در ادبیات دانشگاهی. تیمرمن (۱۹۸۱، ص ۲۱) تاب آوری را می توان به عنوان “اندازه گیری ظرفیت یک سیستم یا بخشی از یک سیستم برای جذب و بازیابی از وقوع یک رویداد خطرناک” تعریف کرد.

این تعریف یکی از اولین تعاریف در زمینه فاجعه محسوب می شود (کلین و همکاران ۲۰۰۳). “با وجود بیش از سه دهه تجربه پژوهشی جمعی در مورد این مفهوم، تاب آوری هنوز برای افراد در زمینه های مختلف معنای متفاوتی دارد” (ژو و همکاران ۲۰۱۰، ص ۲۲).

با این حال، این تنوع در تعاریف، آموخته ها و تجربیات جمعیِ قابل توجهی را به همراه دارد که می تواند در زمینه فاجعه اعمال شود (ژو و همکاران ۲۰۱۰).

تاب آوری را می توان به عنوان «ویژگیِ (به عنوان مثال، توانایی یا ظرفیت)، یک فرآیند، و/یا یک نتیجه مرتبط با انطباق موفقیت آمیز با ناملایمات، و بهبودی پس از آن» درک کرد (Pfefferbaum et al. 2013, p. 251).

به عنوان مثال، UNISDR (2009، ص ۲۲) تاب‌آوری جوامع در برابر بلایا را به عنوان «توانایی جامعه در معرض خطر برای مقاومت، جذب، سازگاری و بازیابی از اثرات یک خطر به موقع و کارآمد، از جمله از طریق حفظ و احیای ساختارها و عملکردهای اساسی آن در نظر گرفت.»

انعطاف‌پذیریِ یک جامعه در برابر یک فاجعه نه تنها با تواناییِ بهبودی پس از یک فاجعه تعیین می‌شود، بلکه بر اساس میزان منابع و توانایی لازم موجود در یک جامعه برای سازماندهی خود، چه قبل و چه بعد از یک فاجعه (UNISDR 2015a) تعیین می‌شود. .

تاب آوری همچنین می تواند در سطوح فردی، جامعه، سازمان یا سیستم بسته به تمرکز پژوهش تعریف شود (بون و همکاران ۲۰۱۲).

به عنوان مثال، نوریس و همکاران. (۲۰۰۸) تعاریف تاب آوری را در سطوح مختلف مانند فیزیکی، اکولوژیکی، اجتماعی، شهر، جامعه و فردی طبقه بندی کرده اند. در مقابل، چاندرا و همکاران. (۲۰۱۰) چگونگی تناسب هر تعریف در مراحل مختلف از یک چرخه مدیریت بلایا تجزیه و تحلیل نموده اند.

تعریف تاب آوری جامعه در برابر بلایا بر اساس زمینه تحقیق، درس های آموخته شده و تجربیات گذشته در مدیریت بلایا همچنان در حال تکامل است.

تعاریفی برای تاب آوری جامعه از ادبیاتی که کلمات “فاجعه” یا “خطر” و “تاب آوری” را در بر می گیرد، استخراج شد.

کلمات کلیدی در هر تعریف برای پوشش آنها در مراحل مختلف چرخه مدیریت بلایا (قبلی، در طول یک دوره فاجعه، و فازهای پس از آن) تجزیه و تحلیل شد. تجزیه و تحلیل این اصطلاحات کلیدی نشان داد که تاب آوری معمولاً به عنوان توانایی یا ظرفیت یک جامعه برای بازیابی پس از یک فاجعه شناخته می شود (Mayunga 2007). با این حال، تعاریف جدید به طور فزاینده‌ای تاب‌آوری جامعه در برابر بلایا را به‌عنوان تمام مراحل یک فاجعه در بر می‌گیرد و صرفاً به مراحل واکنش و بازیابی به بلایا محدود نمی‌شود (Mayunga 2007).

اصطلاح «تاب‌آوری جامعه» بیشتر به‌عنوان مفهومی از تاب‌آوری کلی استفاده می‌شود که همه ابعاد کلیدی مانند اجتماعی، اقتصادی، نهادی، محیطی و فیزیکی را در بر می‌گیرد.

در تاب‌آوری اجتماعی، معمولاً یا بر تاب‌آوری نهادهای اجتماعی یا مکانیسم‌های اجتماعی یا هر دو تمرکز می‌شود.

به عنوان مثال، تعاریف انعطاف‌پذیریِ اقتصادی بر سطوح مختلف سیستم‌های اقتصادی مانند خُرد، میانی و کلان اقتصادی تمرکز می‌کنند (رز و کراوسمان، ۲۰۱۳).

تفاوت اصلی در تعاریف مفاهیم موضوعی مختلف مانند تاب آوری اجتماعی و تاب آوری اقتصادی، تفاوت در تمرکز سیستم، اعم از اجتماعی یا اقتصادی است. با این حال، اصطلاحات “تاب آوری جامعه” و “تاب آوری اجتماعی” گاهی اوقات به جای یکدیگر در ادبیات استفاده می شوند.

مشابه سردرگمی و ناهماهنگی در تعریف تاب آوری توسط محققان، پزشکان و سیاست گذاران (بهادر، تانر و همکاران ۲۰۱۵)، همچنین عدم ثبات در تعاریف تاب آوری اجتماعی وجود دارد.

تاب‌آوری اجتماعی در یک زمینه فاجعه ممکن است مستلزم تبدیل سیستم‌های اجتماعی به حالت دیگر باشد، به جای حفظ کارکردهای سیستم اجتماعی (الکساندر ۲۰۱۳)، یعنی حفاظت به معنای بازگشت به وضعیت قبل از فاجعه است و دگرگونی به این معناست که سیستم لزوماً چنین نیست و باید به حالت قبل از فاجعه بازگردد و به حالت جدیدی تبدیل شود.

تاب‌آوری اجتماعی در برابر بلایا با توانایی بازیابی پس از یک فاجعه تعیین می‌شود که به تناسب برخوردار بودنِ یک جامعه از منابع و توانایی لازم برای سازماندهی خود، چه قبل و چه بعد از یک فاجعه اندازه‌گیری می‌شود (UNISDR 2015a). تاب‌آوری اجتماعی باید به‌عنوان توانایی فعال موجودات و مکانیسم‌های اجتماعی در نظر گرفته شود، در مقابل تعریف آن تنها به‌عنوان قابلیت واکنشی برای پاسخ به بحران (ماتیاس و پلینگ ۲۰۱۵) و با انطباق و پدیده‌های رو به جلو (Alexander 2013; Manyena 2016).

کار در مورد اکوسیستم ها به طور گسترده ای به عنوان اولین مطالعه برای تعریف تاب آوری اجتماعی شناخته شده است (Keck and Sakdapolrak 2013).

در زمینه سیستم‌های اجتماعی- اکولوژیکی، در این مورد حرا، آدگر (۲۰۰۰، ص ۳۶۱) تاب‌آوری اجتماعی را به عنوان «توانایی جوامع برای مقاومت در برابر شوک‌های خارجی به زیرساخت‌های اجتماعی خود» تعریف کرده اند.

آجر (۲۰۰۰) همچنین نیاز به در نظر گرفتنِ ویژگی‌های اجتماعیِ زمینه‌ای را در تعریف تاب‌آوری اجتماعی به دلیل تفاوت‌ها در نهادهای جامعه و اولویت‌های منابع برجسته کرد. علاوه بر این، تنوع و پویایی زمینه، که در آن مفهوم تاب‌آوری عملیاتی می‌شود، پیچیدگی بیشتری را برای تعریف ایجاد می‌کند (الکساندر ۲۰۱۳).